Κάστρο της Ρεντίνας

Ήδη από τα χρόνια του αυτοκράτορα Ιουστινιανού έχουμε περιγραφή του μαγευτικού τοπίου της κοιλάδας του Ρήχιου ποταμού που είναι ο φυσικός εκχειλιστής των νερών της Λίμνης Βόλβης προς το Στρυμονικό κόλπο. Εκεί στη δυτική είσοδο των Στενών, επάνω στην κορυφή ενός λόφου είχε ανεγερθεί το Κάστρο της Ρεντίνας που προστάτευε τον βυζαντινό οικισμό και παράλληλα διαφέντευε την κρίσιμη δίοδο.

Από τους βορινούς πρόποδες του λόφου διερχόταν και η ρωμαϊκή Εγνατία οδόςακολουθώντας πανάρχαια ίχνη προσπελάσεων, γνωστών από τα χρόνια των πολέμων ανάμεσα σε Αθηναίους και Σπαρτιάτες για την κατάκτηση της Αμφιπόλεως και τον έλεγχο του χρυσοφόρου Παγγαίου. Στις αρχαιολογικές στρωματογραφικές τομές όμως που επιχειρήσαμε σε διάφορα σημεία της δυτικής πλευράς του λόφου βρήκαμε στα κατώτατα στρώματα άφθονα εργαλεία και αντικείμενα της νεολιθικής περιόδου, αλλά και αρχαϊκά ειδώλια και όστρακα αγγείων , που συνεχίζουν να εμφανίζονται σε διάφορες θέσεις του λόφου και καλύπτουν μιαν ευρύτατη χρονική περίοδο από την κλασική μέχρι τη ρωμαϊκή και την παλαιοχριστικανική.

Βρισκόμαστε επομένως σε έναν ιστορικό τόπο που κατοικήθηκε συνεχώς από τα αρχαιότατα χρόνια μέχρι τα πρώτα χρόνια της τουρκοκρατίας, οπότε εγκαταλείφθηκε γιατί είχε υποβαθμιστεί πια η στρατηγική σημασία του και οι Τούρκοι επέλεξαν για τόπο εγκαταστάσεώς τους τη γειτονική Βόλβη (Μπεσίκι). Σε ένα χαμηλό πλάτωμα απέναντι ακριβώς και ΝΔ του λόφου , απλώνονταν η ιστορική πόλη της Μυγδονίας Αρέθουσα, όπου φιλοξενήθηκε στα χρόνια του βασιλιά της Μακεδονίας Αρχέλαου ο μεγάλος ποιητής Ευριπίδης και όπου, κατά την παράδοση, κατασπαράχθηκε από τα κυνηγετικά σκυλιά του Αρχέλαου και ετάφη στο ίδιο μέρος. Η μνήμη της θέσεως του ταφικού μνημείου διατηρήθηκε για αιώνες και πολλοί περιηγητές και προσκυνητές που κατευθύνονταν στους Αγίους Τόπους και ακολούθησαν τη χάραξη της Εγνατίας το αναφέρουν.

Η ζωή στη θέση αυτή συνεχίσθηκε, όπως δείχνουν τα ευρήματα και οι τάφοι με τα αξιόλογα κτερίσματα, και κατά τα παλαιοχριστιανικά χρόνια. Στα μέσα περίπου του 1Οου αιώνα μεταφέρεται στη Ρεντίνα η υπό την Μητρόπολη Θεσσαλονίκης επισκοπική έδρα της Λητής και ο πρώην τιτουλάριος επίσκοπος μετονομάζεται σε επίσκοπο “Λητής και Ρεντίνης”. Η νέα επαναδραστηριοποίηση του οικισμού επιβεβαιώνεται και από την ανίδρυση της βασιλικής στην ακρόπολη του οικισμού, ορισμένων πύργων, κινστερνών και από τα άφθονα νομίσματα της περιόδου αυτής.

Η ζωή συνεχίζεται και κατά τους επόμενους αιώνες, όπως μαρτυρούν τα βυζαντινά κείμενα και επαληθεύουν τα κτίσματα που αποκάλυψαν οι ανασκαφές μέσα στον οικισμό, καθώς και η κεραμική από την οποία μπορέσαμε να συναρμολογήσουμε έναν αριθμό αγγείων, όπως και τα νομισματικά ευρήματα, τα εργαλεία, τα όπλα και τα αντικείμενα καθημερινής χρήσεως.

Η αναγέννηση που επισημαίνεται στα χρόνια των Παλαιολόγων έχει τον αντίκτυπό της και στο βυζαντινό κεφαλοχώρι του Κατεπανικίου πλέον της Ρεντίνας. Επισκευάζονται τα τείχη και χτίζεται ο ναός σε σχήμα ελεύθερου σταυρού, με αξιόλογα κεραμοπλαστικά κοσμήματα στην τοιχοποιία του, στο ανατολικότερο τμήμα του κάστρου. Αυτό που έχει σημασία και επιβεβαιώθηκε και από τις ανασκαφές είναι η συνέχεια της παρουσίας του ελληνισμού στην ενδοχώρα της Μακεδονίας και μάλιστα σε ένα κρίσιμο σημείο, όπως είναι η οχυρή δίοδος των Στενών της Ρεντίνας.

Οι έρευνές τα τελευταία είκοσι χρόνια στον οχυρό βυζαντινό οικισμό βοήθησαν να αποκαταστήσουμε, όσο τούτο ήταν δυνατό, τον κοινωνικό και στρατηγικό ρόλο που διαδραματίζουν τα βυζαντινά “κάστρα” που διαφεντεύουν “Κλεισούρες”, όπως και την καθημερινή ζωή σ’ ένα τέτοιο οχυρό οικισμό, στον οποίο ακόμα και τα σκεύη καθημερινής χρήσεως καθόλου δεν υστερούν σε ποιότητα από τα αντίστοιχα των μεγάλων αστικών βυζαντινών κέντρων.

Οι ανασκαφές στον οχυρωμένο βυζαντινό οικισμό της Ρεντίνας άρχισαν το 1976 από το Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με εποπτεία της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και με επιστημονική ευθύνη του καθηγητή κ. Νίκ. Κ. Μουτσόπουλου.

Η 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων κατά τη διετία 2007-2008, υλοποίησε σωστικού χαρακτήρα εργασίες στον οικισμό, που σκοπό είχαν τη βελτίωση της προσβασιμότητας και επισκεψιμότητάς του. Στο πλαίσιο των ανωτέρω πραγματοποιήθηκαν μεταξύ των άλλων και τοποθετήσεις πινακίδων σήμανσης και ενημέρωσης επισκεπτών.